“Morj” Denizaltısı ve Büyükkdere’deki Anıt Mezar

Hakkında


Rus denizaltısı “Morj”, 15 Eylül 1913’te denize indirilmiş ve 30 Nisan 1915’te Karadeniz Filosu’nun aktif savaş kadrosuna katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı boyunca Karadeniz’de görev yapan denizaltı, birçok düşman gemisini batırma ve esir alma başarısı göstermiş, mürettebatının ustalığı sayesinde defalarca Alman deniz uçaklarının saldırılarından zarar görmeden kurtulmuştur.


Ancak 5 Mayıs 1917 tarihinde “Morj”, İstanbul Boğazı girişine yakın bir bölgede büyük olasılıkla sürüklenen bir mayına çarparak batmıştır. Kazada tüm 42 mürettebat yaşamını yitirmiştir. Olayın ardından bazı denizcilerin cesetleri Boğaz’da, Anadolu Kavağı yakınlarında su yüzüne vurmuş ve Alman askerleri tarafından sudan çıkarılmıştır. Saygı çerçevesinde bu denizciler, askeri törenle İstanbul’un Büyükkdere semtindeki Rusya Başkonsolosluğu’nun yazlık yerleşkesine defnedilmiştir.

Mezar alanı, konsolosluk yerleşkesinin üst kısmında, ormanlık bir yamaçta özel olarak düzenlenmiş küçük bir terasta yer almaktadır. Burada, üzerine çapa motifi kazınmış isimsiz üç mermer mezar taşı bulunmaktadır. Ayrıca küçük bir kaide üzerinde, “Burada, 1917 yılında Boğaz’da batmış olan ‘Morj’ denizaltısının Rus denizcileri gömülüdür.” yazılı metal bir çapa yer almaktadır. 12 x 2,2 metre ölçülerindeki bu alan, dekoratif zincirlerle birbirine bağlanmış metal direklerle çevrilmiştir.

1996 yılında, Rus donanmasının 300. kuruluş yıldönümü vesilesiyle yine Büyükkdere’de, yerleşkenin alt kısmına ikinci bir anıt dikilmiştir. Bu küçük mermer anıt, amiral çapası kabartması ile süslenmiş olup, “Morj”la birlikte hayatını kaybeden 42 denizcinin ismini içermektedir.

Bazı araştırmacılar, bu mezarlarda yatanların “Morj” mürettebatı değil, aynı dönemde Boğaz’da yapılan mayın döşeme operasyonlarında görev alan ve hayatını kaybeden Rus denizciler olduğunu öne sürmektedir. Ancak mezarın ve anıtın, “Morj” mürettebatına ithafen korunması ve anılması genel kabul görmüştür.

Her yıl 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla Rusya Başkonsolosluğu tarafından burada anma törenleri ve dini ayinler düzenlenmektedir. Bu etkinliklere İstanbul’daki diplomatik misyon temsilcileri ve Türk-Rus toplumundan vatandaşlar katılmakta, savaşta yaşamını yitiren denizcilerin anısı saygıyla yaşatılmaktadır.

Büyükkdere’deki bu mezar ve anıt, yalnızca Rus denizcilik tarihi açısından değil, aynı zamanda savaşın ortak hafızasındaki insani yönleriyle de tarihi ve sembolik bir anlam taşımaktadır.

Fotoğraf Galerisi